اگر تابهحال هنگام انتخاب سیم با این سوال روبهرو شدهاید که تعداد و ضخامت رشتههای سیم افشان چه تأثیری بر کیفیت و عملکرد آن دارد؟ تصور کنید در یک پروژه برقی کوچک فقط بهخاطر انتخاب نادرست سیم با اتلاف انرژی، داغی سیم یا حتی خرابی دستگاهها روبرو شوید. انتخاب صحیح سیم افشان نهتنها از اتلاف انرژی جلوگیری میکند، بلکه ایمنی مدار را افزایش داده، طول عمر تجهیزات برقی را تضمین میکند و عملکرد دستگاهها را بهینه نگه میدارد. هرچه تعداد رشتهها بیشتر و قطر سیم مناسبتر باشد، انعطافپذیری سیم بالاتر رفته و جریان عبوری بدون افت ولتاژ و حرارت اضافی منتقل میشود، در نتیجه عملکرد دستگاهها بهینه و خطرات ناشی از اتصال کوتاه یا سوختن تجهیزات کاهش مییابد.
ساختار سیم افشان بر پایه یک هادی مسی چندرشتهای شکل میگیرد که از تعداد زیادی سیمهای نازک تشکیل میشود. هر یک از این رشتهها قطر کمی دارند و در کنار هم یک هادی منعطف و نرم را میسازند. این مجموعهٔ چندرشتهای معمولاً با روکش PVC یا مواد پلیمری مشابه پوشانده میشود تا هم از تماس الکتریکی ناخواسته جلوگیری کند و هم مقاومت مکانیکی مناسبی ایجاد شود. نتیجهٔ این ساختار سیمی است که برخلاف سیمهای تکرشتهای بهراحتی خم میشود و در مسیرهای مختلف قابل هدایت است.
این که چرا سیم افشان چندرشتهای ساخته میشود دلایل فنی و کاربردی مهمی دارد. اولین دلیل افزایش انعطافپذیری است؛ هرچه سیم نرمتر باشد نصب آن در فضاهای شلوغ، تابلوهای برق یا مسیرهای پرخم ساده و ایمنتر انجام میشود. دلیل دوم افزایش دوام و کاهش احتمال شکستگی هادی است؛ چون فشار و تنش خمشی بین رشتههای متعدد تقسیم میشود. این ساختار چندرشتهای باعث ایمنی بیشتر، طول عمر بالاتر و قابلیت استفاده در تجهیزات متحرک میشود؛ جایی که سیم باید بارها جابهجا شود؛ اما همچنان سالم و قابلاعتماد میماند.
تعداد رشتههای سیم افشان مقدار ثابتی نیست و مستقیماً به سطح مقطع سیم بستگی دارد. هرچه سطح مقطع بزرگتر باشد برای رسیدن به همان مقدار هادی نیاز به تعداد بیشتری رشتهٔ نازک وجود دارد. هدف از افزایش تعداد رشتهها، حفظ انعطافپذیری همزمان با بالارفتن حجم هادی است.
به طور معمول تولیدکنندگان مطابق استانداردها برای هر سطح مقطع یک بازهٔ مشخص تعداد رشته تعریف میکنند. این بازهها ممکن است برند به برند کمی متفاوت باشند؛ اما ساختار کلی ثابت بوده و به این صورت است که مقاطع کوچک، رشتههای کمتر و مقاطع بزرگ دارای رشتههای بیشتری است. این افزایش تدریجی باعث میشود حتی سیمهای ضخیم نیز قابلاستفاده در مسیرهای پرخم باشند و در برابر شکستگی مقاومت بیشتری نشان دهند.
ضخامت هر رشته در سیم افشان ثابت نیست و دقیقاً مثل تعداد رشتهها به سطح مقطع سیم وابسته است. اما نکتهٔ مهمتر این است که تولیدکنندگان برای ساخت سیم افشان از قطرهای استاندارد استفاده میکنند؛ یعنی برای رسیدن به سطح مقطع نهایی بسته به طراحی یا تعداد رشته را زیاد میکنند یا ضخامت هر رشته را تغییر میدهند. به طور معمول قطر رشتهها در سیمهای افشان بین ۰٫۱۸ تا ۰٫۳۲ میلیمتر است و هرچه سطح مقطع بزرگتر باشد تعداد رشته افزایش پیدا میکند یا قطر هر رشته کمی بیشتر میشود.
علت متفاوت بودن ضخامت رشتهها این است که سیمهای مختلف باید انعطافپذیری، مقاومت مکانیکی و ظرفیت جریاندهی متفاوتی داشته باشند. مثلاً در سیمهای کوچکتر از رشتههای نازکتر استفاده میشود تا سیم نرمتر باشند؛ اما در مقاطع بزرگتر معمولاً قطر رشته کمی بیشتر میشود تا بتواند جریان بالاتری را عبور دهد و استحکام مکانیکی بیشتری ایجاد کند. نتیجه اینکه ضخامت رشتهها همیشه با یک استاندارد مشخص تعیین میشود تا هم سطح مقطع نهایی درست باشد و هم سیم در شرایط خمکاری عملکرد مطلوبی داشته باشد. تعداد رشتههای سیم ۱.۵ مستقیماً بر انعطافپذیری، جریاندهی و ایمنی مدار تأثیر میگذارد و انتخاب درست آن برای پروژههای برقی کوچک اهمیت زیادی دارد.
| سطح مقطع سیم (mm²) | قطر تقریبی هر رشته (mm) | توضیحات |
| 0.5 | 0.18–0.21 | رشتههای بسیار نازک، انعطافپذیری بالا |
| 0.75 | 0.21–0.24 | رایج در مدارهای روشنایی |
| 1.0 | 0.21–0.26 | استفاده در سیمکشی عمومی |
| 1.5 | 0.26–0.30 | نسبت به سیم ۱ میلیمتر رشته ضخیمتری دارد |
| 2.5 | 0.26–0.31 | مناسب مدارهای پریز و بارهای متوسط |
| 4 | 0.30–0.31 | ترکیب مقاومت مناسب و انعطاف |
| 6 | 0.30–0.31 | معمولاً تعداد رشته افزایش مییابد |
| 10 | 0.30–0.32 | برخی برندها رشته ضخیمتر استفاده میکنند |
| 16 | 0.30–0.32 | ضخامت تقریباً ثابت، تعداد رشته بالا |
کاربرد سیم افشان به طور مستقیم به محیط نصب، میزان خمکاری و نوع تجهیزات بستگی دارد. در فضاهای شلوغ، مسیرهای پرپیچوخم، تابلوهای برق با تراکم بالا و تجهیزاتی که دائماً جابهجا میشوند سیم افشان بهترین گزینه است؛ زیرا تعداد زیاد رشتهها باعث میشود سیم بسیار منعطف بوده و در برابر شکستگی هادی مقاومت بیشتری داشته باشد. همچنین در ماشینآلات صنعتی، سیمکشی داخلی لوازمخانگی، کابلهای رابط و هرجایی که نیاز به نرمی و تحمل لرزش باشد استفاده از سیم افشان کاملاً ضروری است.
برای انتخاب تعداد رشته مناسب کافی است بدانید هرچه تعداد رشتهها بیشتر و قطر آنها نازکتر باشد سیم نرمتر و مناسب حرکت و خمشهای مداوم است؛ اما رشتههای کمتر و ضخیمتر، استحکام بالاتر و تحمل جریان بیشتر را فراهم میکنند؛ بنابراین اگر سیم برای مسیرهای ثابت یا تابلوهای بدون حرکت است میتوانید از سیمهایی با رشتههای کمتر و ضخیمتر استفاده کنید؛ اما برای کاربردهای متحرک، مسیرهای تنگ، کابلهایی که مرتب خم میشوند یا دستگاههایی با لرزش بالا سیمهایی با تعداد رشته بیشتر بهترین انتخاب هستند. سیم چند رشته با ضخامت و تعداد مناسب، هم ایمنی مدار را بالا میبرد و هم از داغ شدن و اتلاف انرژی جلوگیری میکند.
از تفاوتهای اصلی سیم افشان و سیم مفتولی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ضخامت و تعداد رشتههای سیم افشان تنها به سطح مقطع محدود نمیشود و عوامل مهم دیگری نیز آن را تعیین میکنند. یکی از مهمترین این عوامل کیفیت تولید است. تولیدکنندگان حرفهای از دستگاههای کشش دقیق، مس با خلوص بالا و فرایندهای تابیدگی استاندارد استفاده میکنند در نتیجه قطر رشتهها یکنواختتر بوده و تعداد رشتهها دقیقاً مطابق استاندارد تعیین میشود. در مقابل، محصولات بیکیفیت معمولاً دارای رشتههای نازکتر از حد واقعی یا تعداد کمتر از مقدار اعلامشده هستند که میتواند روی ظرفیت جریاندهی و ایمنی اثر منفی بگذارد.
عامل بعدی کلاس انعطاف یا همان «Class 5» و «Class 6» است که مستقیماً بر تعداد و قطر رشتهها اثر میگذارد. سیمهای کلاس ۵ استانداردترین نوع سیم افشان در بازار هستند و تعداد رشتههای مناسبی با قطر متوسط دارند؛ اما سیمهای کلاس ۶ بسیار نرمتر بوده و از رشتههای بسیار نازکتر و تعداد بسیار بیشتر تشکیل شدهاند؛ بنابراین برای کاربردهایی که خمش دائمی وجود دارد انتخاب ایدئال محسوب میشوند. این کلاسبندی در عمل تعیین میکند سیم چقدر نرم باشد و چه میزان تنش خمشی را بدون شکست تحمل کند.
افزایش تعداد رشتهها در سیم افشان باعث میشود سیم نرمتر، انعطافپذیرتر و مقاومتر در برابر خمش باشد. زمانی که سیم از تعداد زیادی رشتهٔ نازک تشکیل شود فشار خمیدگی بین رشتهها تقسیم شده و احتمال شکستگی بسیار کاهش مییابد. به همین دلیل در تجهیزات متحرک، ماشینآلات صنعتی، کابلهای رابط و مسیرهای پیچیده افزایش تعداد رشته یک مزیت مهم محسوب میشود. بااینحال، این افزایش همیشه بدون هزینه نیست و میتواند روی برخی ویژگیها مانند استحکام مکانیکی یا نحوه اتصالدهی اثر بگذارد. در ادامه به دیگر مزایا اشاره میشود:
زیادشدن تعداد رشتهها به معنی نازکتر شدن قطر هر رشته است که در بعضی کاربردها میتواند اتصالدهی را سختتر کند یا نیاز به سرسیم و پرس حرفهای داشته باشد. همچنین تولید سیم با رشتههای زیاد معمولاً هزینه بیشتری دارد و در کاربردهای ثابت یا مسیرهای مستقیم ممکن است ارزش افزودهای ایجاد نکند؛ بنابراین انتخاب تعداد رشته باید باتوجهبه نیاز واقعی و محیط نصب انجام شود نه صرفاً بر اساس این دیدگاه که زیادتر بودن تعداد رشتهها بهتر است. برخی از معایب افزایش تعداد رشته را میتوان اینگونه بیان کرد:
شناخت تعداد و ضخامت رشتههای سیم افشان نقش بسیار مهمی در انتخاب یک سیم مطمئن، ایمن و بادوام دارد. هرچه اطلاعات دقیقتری درباره ساختار سیم داشته باشید انتخاب شما هوشمندانهتر و نتیجه کارتان قابلاعتمادتر میشود. مهم این است که قبل از خرید، فقط به برچسب سطح مقطع نگاه نکنید؛ بلکه کیفیت، برند و استاندارد تولید را نیز در نظر بگیرید تا در آینده با مشکلاتی مانند داغی، افت ولتاژ یا قطعشدن هادی مواجه نشوید.
اگر قصد دارید در پروژه خود از سیمهایی استفاده کنید که هم کیفیت ثابتشده دارند و هم به طور واقعی مطابق جدولهای استاندارد تولید میشوند انتخاب امیر لایت میتواند تصمیمی هوشمندانه و اقتصادی باشد. حالا که شناخت کاملی از ساختار سیم افشان دارید بهترین زمان است که یک خرید مطمئن انجام دهید و از کیفیت واقعی یک برند معتبر بهرهمند شوید.
تعداد و ضخامت رشتهها میزان انعطافپذیری، تحمل جریان و مقاومت سیم را تعیین میکند و باعث میشود سیم در محیطهای مختلف عملکرد مناسب و ایمن داشته باشد.
دلیل تولید سیم افشان چندرشتهای دوام بیشتر در برابر خمکاری، لرزش و جابهجایی است تا نصب آن در مسیرهای پیچیده سادهتر شود.
ضخامت هر رشته معمولاً بین ۰٫۱۸ تا ۰٫۳۲ میلیمتر قرار دارد و این مقدار باتوجهبه سطح مقطع و کلاس انعطاف سیم تعیین میشود.
تعداد رشتهها بر اساس سطح مقطع، نیاز به انعطاف و استاندارد تولید انتخاب میشود و هرچه کاربرد متحرکتر باشد تعداد رشته بیشتر میشود.
افزایش رشتهها سیم را نرمتر میکند؛ اما اتصالدهی را سختتر و قیمت را افزایش میدهد؛ بنابراین انتخاب باید بر اساس محیط نصب و نوع کاربرد انجام شود.
